وەقفی ئەڤیندارێن پێغەمبەر کە هەموو ساڵێک لە مانگی تشرینی دووەمدا بەرنامەی یادکردنی هاوەڵانی پێغەمبەر ڕێکدەخات ئەمساڵ یادی موسعەب بن عومەیری کرد.

وەقفی ئەڤیندارێن پێغەمبەر کە هەموو ساڵێک لە مانگی تشرینی دووەمدا بەرنامەی یادکردنی هاوەڵانی پێغەمبەر بە تەوەری "ئەستێرەکانی کە ڕێگاکەمان ڕۆناک دەکەن" ڕێکدەخات ئەمساڵ یادی موسعەب بن عومەیری کرد.

بەرنامەی ئەمساڵ لە دیاربەکر لە مزگەوتی قورشونلو لە ناوچەی سووری دیاربەکر بەڕێوەچوو.

بەرنامەکە بە خوێندنی قورئانی کەریم لە لایەن مامۆستا ئەمین یلماز دەستیپێکرد و دواتر بە پێشکەشکردنی سروود لە لایەن گروپی مەولوودخوێنی إتحاد العلماء بەردەوام بوو. دواتر شانۆیەک پێشکەش کرا.

دواتر ئوفوق ئیغدەلی وتارێک لەبارەی گرنگی ڕۆژەکە پێشکەش کرد و باس لە ژیانی موسعەب بن عومەیر کرد.

"تەنها خەمی ئەوان ڕازیکردنی پەروەردگاریان بوو"

ناوبراو ئاماژەی بەوە کرد کە دەبێت زۆر باش لە هاوەڵانی پێغەمبەر تێبگەین و وتی، "دەبێت باش لە هاوەڵان تێبگەین. پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم پێی فەرمووین، 'ئەوان وەک ئەستێرەکانی ئاسمان وان، دەست بە هەر کامیانەوە بگرن، ان شاء اللە هەرگیز گومڕا نابن.' بەڕاستی دەبێت لە حیکمەتی ئەوان تێبگەین و هاوبەشی بکەین. پێویستە ژیانی ئەوان لە ژیانی خۆماندا جێبەجێ بکەین، ان شاء اللە، بە جوانترین شێوە. دوای پێغەمبەرمان (صلی الله علیه وسلم) هاوەڵان مەودای دوو هەزار و ٣٠٠ کیلۆمەتر لە مەدینەوە تا دیاربەکر ڕۆیشتن و ئەوەندە هاوەڵان خەباتیان کرد بۆ بوژانەوەی ئەم کۆمەڵگایە. خەمی ئەوان چی بوو؟ خەمی ئەبو ئەیوب ئەنسار چی بوو، کە لە تەمەنی ٩٠ ساڵیدا یان زیاتردا لە مەدینەوە بۆ دیوارەکانی ئیستانبوول گەشتێکی کرد؟ خەمی ئیبن ئەبی کەبشە چی بوو کە بە نیشانەیەک لە پێغەمبەرمان صلى الله عليه وسلم لە مەدینەوە سەفەری کرد بۆ چین؟ تاکە خەمی ئەوان ڕازیکردنی پەروەردگاریان بوو و ان شاء اللە کاربکەن بۆ ئەم ئامانجە."

ئیغدەلی جەختی لەوە کردەوە کە ڕزگاربوون لەو دۆخەی ئومەتی ئیسلامی تێیدایە، لە ڕێگەی ڕووکردنە لە سوننەتی پێغەمبەرمان (صلی الله علیه وسلم) و شوێنکەوتنی شوێنپێی هاوەڵانی، هەروەها ئاماژەی بەوەدا کە ئەمە تاکە ڕێگایە بۆ گەڕانەوە بۆ ئەو ڕۆژە شکۆمەندانەی کە تامەزرۆی بۆ دەخوازرێت.

"مرۆڤایەتی ڕووبەڕووی کۆمەڵگەیەک بووەوە کە درێغی نەدەکرد لە ناشتنی منداڵەکانی خۆی بە زیندووی"

هەروەها وتی، "پێش پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم مرۆڤایەتی لە تاریکی خۆیدا ون بوو. ڕووبەڕووی کۆمەڵگایەک بووەوە کە درێغی نەدەکرد لە ناشتنی منداڵەکانی خۆی بە زیندووی. سەردەمێک بوو کە کردەوە و گوناهی قەدەغەکراو بە ئاشکرا ئەنجام دەدرا و هەموو گوناهەکان وەک شتێک هەستیان پێدەکرا کە سەرچاوەی ستایش بێت لە شوێنی ئەوەی شەرمەزاری لێبکرێت. وەک لە هەموو سەردەمێکدا خودای مەزن لە میهرەبانی و بەزەیی خۆی بۆ بەندەکانی، لە نێو خۆیانەوە پێغەمبەرێکی بۆ ناردن."

ناوبراو لە بەردەوامی وتارەکەی باسی لەوە کرد کە موسعەب بن عومەیر لەگەڵ ئەوەی منداڵ خانەوادەیەکی دەوڵەمەند بوو بەڵام وازی لە ماڵ و سامانی دونیای هێنا و بە ئیسلام موشەڕەف بوو و وتی، "هەر لە ساتی لەدایکبوونیەوە موسعەب، خاوەنی ئەم پێگە و ئەم بوونە بوو، بەڵام هەمیشە بۆشایییەک لەناو ئەودا هەبوو کە نەیدەتوانی تەواو تێی بگات. ئەوە تا ئەو کاتەی کە هاوڕێکەی خەباب ئەم ئاینەی بۆ ڕوون کردەوە. کاتێک خەباب بۆ موسعەب ڕوونی کردەوە، موسعەب بوو بە یەکێک لەوانەی تەسلیم بوون."

"لەو ڕۆژەدا ئیمان هێنان بە واتای گرتنی ئاگرێکی سووتاو بە دەستەوە بوو"

ئیغدەلی لە بەردەوامی باسی لەوە کرد کە پێغەمبەری خودا ئامۆژگاری بە موسعەب بن عومەیر کردبوو کە بۆ ئەوەی موشریکەکان زیان پێنەگەیێنن ئیمانەکەی بشارێتەوە و وتی، "بۆچی پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بە موسعەبی وت: ئەی موسعەب ئیمانت بشارێتەوە؟ چونکە باوەڕبوون بەو ڕۆژە واتای هەڵگرتنی ئاگرێکی سووتاو بوو. باوەڕبوون بەو ڕۆژە بە مانای مەترسی ئەشکەنجەدان و ڕەنگە تەنانەت شەهیدبوونیش بوو. بەڵام ئیمان شتێک بوو کە خاوەنەکەی گۆڕی و گۆڕی. ئەگەر موسعەب ئیمانەکەی بۆ بنەماڵەکەی ئاشکرا نەکردبا، خێزانەکەی هەستیان بەو گۆڕانکارییە دەکرد. سەرنجیان دەدا بە گۆڕانی ئەخلاق و شێوازی ژیانی و قسەکردنی. پێویستە ئیمان بمانگۆڕێت، تەوبەی ئێوەش بتانگۆڕێت، بتانگۆڕێت. پێویستە جیاوازییەکی زۆر لە نێوان پێش تەوبە و دوای تەوبە هەبێت. تەنانەت بەبێ ئەوەی هیچ شتێک ڕوون بکەینەوە، کاتێک یەکتر دەبینین، دەبێت بتوانین بڵێین 'ئەمە مومینە."

"موسعەب بە جوانترین شێوە بە ژیانی خۆی نیشانمان دەدات کە ئەوە ئیسلامە کە شکۆ و شەرەف بە مرۆڤ دەبەخشێت"

ئیغدەلی باسی لەوە کرد کە تێگەیشتووە کە موسعەب بن عومەیر موسڵمان بووە کاتێک خێزانەکەی سەرنجیان داوە کە دەچێتە ناو دارول ئەرقەم، و دواتر لە سەر ئامۆژگاری پێغەمبەرەکەمان هەنێک لە هاوەڵانی پێغەمبەر کۆچیان کردووە بۆ حەبەشە و وتی، "موسعەبی کوڕی عومەیر کە بەشداری کۆچکردنی بۆ حەبەشە کرد، دوای ماوەیەک لە حەسرەتی پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) گەڕایەوە. گەڕانەوەی هاوکات بوو لەگەڵ قۆناغێک کە موسڵمانان تووشی بایکۆت بوون. حەزرەتی عەلی دیمەنەکە بەم شێوەیە وەسف دەکات: سەردەمێک بوو موسڵمانان تووشی بایکۆت بوون و چەندین سەختییان بەسەر دەبرد. حەزرەتی عەلی دەفەرموێت: ڕۆژێک پێغەمبەری خوا (صلی الله علیه وسلم) تەماشای کرد و وتی سەیرکە کێ دێت! سەیرمان کرد موسعەب دەهات، جل و بەرگی دڕاو لەبەردا بوو. حەزرەتی عەلی لە درێژەی قسەکانیدا دەڵێت: 'فرمێسک لە چاوەکانی پێغەمبەرماندا ڕژا، چاوەکانی ئێمەش پڕ بوون لە فرمێسک، ئێمە بارودۆخی موسعەبمان بیرکەوتەوە پێش ئیسلام، جلێکی دوو جار لەبەر نەکرد، هەروەها هەموو کەلوپەلێکی دونیای ڕەتکردەوە بۆ ڕێبازی ئیسلام، هەموو چاوەکانمان پڕ بوون لە فرمێسک.' موسعەب فێری مانای ڕاستەقینەی شەرەف و کەرامەتمان دەکرد. شەرەف و کەرامەت لەو شتانەدا نادۆزرێتەوە کە مرۆڤ لەبەری دەکات. ئەوان لەو کراسەدا نادۆزرێتەوە کە مرۆڤ لەبەری دەکات، لەو پانتۆڵەی کە لەبەری دەکات، لەو پێڵاوەی کە لەبەری دەکات، یان لەو پلە و پێگەیەی مرۆڤ بەدەستی دەهێنێت. نازناوەکانی وەک 'فڵان دکتۆر'، 'فڵان ئەندازیار'، 'فڵان مامۆستا' و 'فڵان بازرگان' نە شەرەفمەندن و نە شکۆمەندن. ژیانی موسعەب بەجوانی ئەوە دەردەخات کە ئیسلام شەرەف و کەرامەت بە مرۆڤ دەبەخشێت."

"موسعەب بن عومەیر تەواوی ژیانێکی لەدوای خۆی بەجێهێشت و کەسوکاری و ئازیزانی و کاروبارەکەی بەجێهێشت"

ئیغدەلی لە بەردەوامی ئاماژەی بەوە کرد کە موسعەب بن عومەیر وەک مامۆستا ناردراوە بۆ مەدینە و وتی، "لە کاتی پێشانگاکاندا پێغەمبەری خودا موحەممەد صلى الله عليه وسلم چاوی بە شەش کەس دەکەوێت کە لە مەدینەوە دەگەن. ئەم شەش کەسە ئیمان لە باوەش دەگرن و بەڵێن دەدەن بۆ ساڵی داهاتوو. ساڵی دواتر ئەم دوانزە موسڵمانە مەدینانە یەکەم بەیعەتیان لە عەقەبە دەبەن. دوای بەڵێننامە داوا لە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) دەکەن، 'ئەی پێغەمبەری خوا، کەسێکمان بۆ بنێرە کە فێری ئەم ئاینەمان بکات و لە ڕێگەی ژیانی خۆیەوە نیشانمان بدات کە چۆن بژین.' پاشان پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) موسعەب لەگەڵیان دەنێرێت. ناتوانین ڕۆشتنی موسعەب بۆ مەدینە وەک ڕووداوێکی سادە سەیر بکەین. پێغەمبەر بانگهێشتی کرد، موسعەب جانتاکانی کۆکردەوە و بەڕێکەوت بۆ گەشتەکەی... ئەوەندە ئاسان نەبوو. موسعەب کاتێک مەدینەی بەجێهێشت، تەواوی ژیانێکی لەدوای خۆی بەجێهێشت. نزیکترین و ئازیزترینی خۆی بەجێهێشت؛ ڕەنگە وازی لە پیشەکەی هێنابێت. بەڵام لە هەمووی گرنگتر پێغەمبەری خوا (صلی الله علیه وسلم)ی بەجێهێشتووە، کە ئامادەبوو بۆی بمرێت. بۆچی؟ چونکە پێغەمبەر ئاماژەی پێکردووە."

ئیغدەلی لە بەردەوامی باسی لەوە کرد کە دوای ساڵێک موسعەب بن عومەیر لە مەدینەوە هات و بە پێغەمبەری خودا (صلی الله علیه وسلم) ڕاگەیاند کە "ئیتر مەدینە ئامادەیە." و دواتر پێغەمبەری خودا لەگەڵ هاوەڵانی کۆچی کرد بۆ مەدینە.

"بۆ هاوەڵان شەهیدبوون ترس نەبوو، بەڵکو گەشتن بوو بە پەروەردگاریان"

پاشان ئیغدەلی سەبارەت بە شەڕی ئوحود و شەهیدبوونی موسعەبی کوڕی عومەیر وتی، "لە شەڕی ئوحوددا ٧٠٠ موسڵمان هەبوون دژی سوپایەکی موشریکی ٣٠٠٠ کەسی. بە یارمەتی خودا سەرەتا شەڕەکە بە قازانجی موسڵمانان ڕۆیشت. لەم شەڕەدا موسعەبی کوڕی عومەیر ئاڵاهەڵگری موهاجیرون بووە. هەڵگرتنی ئاڵاکە بە واتای مەترسی مردن بوو؛ ئەگەر ئاڵەکە کەوت، شەڕەکە دۆڕا. موسعەب ئەمەی دەزانی و دەیزانی دەبێتە ئامانجی هەموو تیر و شمشێرێک. لە سەرەتای شەڕەکەدا دۆخەکە دژی موسڵمانان بوو کاتێک کۆمەڵێک تیرهەڵدەر وازیان لە پێگەکانیان هێنا. تەنها چەند هاوەڵێکی کەم لای پێغەمبەری خودا موحەممەد (صلی الله علیه وسلم) مابوونەوە و یەکێکیان موسعەب بوو. موسعەب بەبێ ئەوەی دەستبەرداری ئامارەکە بێت، هەردوو قۆڵی لەدەستدا و لەگەڵ لێدانی کۆتاییدا، کەوتە خوارەوە و شەربەتی شەهیدبوونی خواردەوە. هەر جارێک موسعەب لێی دەدرا، دەیگوت: من کەفارەتی موحەممەدم، سەلامی لەسەر بێت. بۆ هاوەڵان شەهیدبوون ترس نەبوو، بەڵکو گەشتن بوو بە پەروەردگاریان."

ئیغدەلی درێژەی بە قسەکانی دا و وتی، "ئوحود شوێنی قارەمانان و جەنگاوەرانە. تەلحەی کوڕی عوبەیدوڵڵا و هاوەڵانی تر بوونەتە ئامانجی تیرەکانی کە هێرشیان دەکردە سەر پێغەمبەری خودا و چاو و دەستیان لەدەستدا. موسعەبی کوڕی عومەیر کەوتە خوارەوە و شەهید بوو. دوای شەڕەکە پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم سەردانی شەهیدانی کرد. لە تەنیشت جەستەی موسعەبەوە قسەکانی خودای بیرخستنەوە و فەرمویەتی: پیاوی وا هەن لە ناو خاوەن باوەڕاندا، ئەو پەیمانی بەخوایان دا، پێکیان هێنا؛ جا لەوانە هەیانە گیانی بەخشیوە و هێندێکیشیان چاوەنۆڕن و تۆزقاڵێکیش [سۆزی خۆیان] نەگۆڕیوە."

"ئەو جەستەیانە تەڕخان کراون بە کارکردن بۆ ئایینی خوا"

ئیدغدەلی لە کۆتاییدا وتی، "لە عەبدوڕەحمانی کوڕی عەوفەوە هاتووە کە ڕۆژێک لە کاتی بەڕۆژووبووندا ژەمێکی ئیفتاری گرانبەهای بۆ هێنراوە. چاوێکی لە ژەمە خواردنەکە کرد و پاشان وتی: موسعەبی کوڕی عومەیر لە شەڕی ئوحوددا شەهید بوو، لە من باشتر بوو، بەڵام جگە لە عەبایەک وەک کفن هیچی تری نەبوو، ئەگەر سەری پێ داپۆشرابا، پێیەکانی دەردەکەوت، و ئەگەر پێیەکانی داپۆشرایە، سەری دەردەکەوت. ئەوکات هەموو شتێکی دونیایی پێشکەشمان دەکرا. ئێستا، ئەوەندە نیعمەت پێشکەش بە من دەکرێت. پێشوەختە لەم دونیایەدا پاداشتی کارە باشەکانمان نەدرێتەوە ئێمە نیگەرانین لەم بارەیەوە.' دەستی کرد بە گریان. تەنانەت ئامادە نەبوو ژەمە ئیفتارەکەی بخوات و وازی لێهێنا.

لەم ماوەیەدا ئەوانەی کە بە ئیزنی خودا موسعەبی کوڕی عومەیر وەک نمونەی خۆیان دەگرنە بەر، پێویستە بەردەوام قسەکانی حەسەن بەننا لەبیریان بێت کە دەڵێت: "سبەی بۆ ماندووەکان نییە، بەڵکو بۆ ئەو کەسانەیە کە دەستبەرداری ئاسوودەیی دەبن.' هاوەڵان و ئەو موجاهیدە بەجەرگانەی کە شوێنیان کەوتبوون پشوویان بۆ قیامەت دواخست بۆ ڕێبازی ئیسلام. ئەم جەستەیانە تایبەت بوون بە کارکردن بۆ ئایینی خودا. ئێمەش پێویستە پشوو دوابخەین و ان شاء اللە ئامانجمان ئەوە بێت لەگەڵ موسعەب و هاوەڵان بین لە بەهەشتدا. خوای گەورە ئیعتباری هەموومان ببەخشێت کە ڕێبازی موسعب و هاوەڵان پەیڕەو بکەین."

بەرنامەکە بە ئەنجامدانەوەی دوعا لە لایەن عومەر دورموش کۆتایی هات.(İLKHA)